Ruszcza – dawna podkrakowska wieś położona ok. 15 km na północny wschód od centrum Krakowa, w 1951 r. została włączona w granice miasta (gmina Ruszcza istniała jeszcze do 1954 r.). W latach następnych przeprowadzono przez Ruszczę linię kolejową Nowa Huta – Podłęże, zajęto też część terenów pod budowę zaplecza Huty im. Lenina. Zlokalizowano tutaj również zakład karny. Obecnie Ruszcza wchodzi w skład Dzielnicy XVII Nowej Huty. Miejscowość ta posiada znacznie bogatszą przeszłość, niż tą, z którą są związane postpeerelowskie pamiątki.

Pierwotną zabudowę wsi ujawniły badania archeologiczne, które odkryły w jej centrum ślady osady ziemiankowej datowane na wieki od X do XIII. Po raz pierwszy Ruszcza była wzmiankowana w dokumentach w 1222 r. (wymieniono wówczas kapelana Bernarda z Ruszczy. Wieś stanowiła centrum majątku jednej z gałęzi potężnego średniowiecznego rodu małopolskiego Swiebodziców – Gryfitów, a następnie ich potomków Branickich herbu Gryf, którzy przejęli nazwisko od sąsiedniej wsi – Branic

Po lewej stronie arkady tęczowej znajduje się barokowy ołtarz MB Różańcowej, którego fundacja związana była z założeniem w Ruszczy Bractwa Różańcowego (w 1527 r. erygował je bp Piotr Tylicki, następnie – zapewne na skutek wojen – jego działalność wygasła, gdyż zaprowadzono je uroczyście w 1676 r. W każdą niedzielę i święto śpiewało ono różaniec w kościele). Posiada on drewnianą nastawę typu architektonicznego, jednoosiową, dwusferową, ze zwieńczeniem. W polu środkowym strefy dolnej znajduje się kopia obrazu MB Różańcowej, malowana w 1953 r. na płótnie i ozdobiona oryginalnymi, srebrnymi sukienkami. Obraz MB Różańcowej pochodzący z XIX w., będący prawdopodobnie kopią niezrachowanego do dziś pierwowzoru, używany jest jako zasuwa obrazu ołtarzowego. Maryja jest przedstawiona na nim jako Hodegetria – wskazująca drogę, kierująca gestem ku swojemu Synowi, którego trzyma na ramieniu. W strefie górnej ołtarza znajduje się ośmioboczny obraz malowany na płótnie z przedstawieniem Maryi z Dzieciątkiem wręczającej różaniec św. Dominikowi. Promowany przez bractwo kult Matki Bożej Różańcowej przyczynił się do uznania ją za drugą patronkę kościoła.

Drugi ołtarz boczny, po prawej stronie arkady tęczowej, dedykowany jest świętemu Józefowi. W polu środkowym strefy dolnej znajduje się obraz namalowany na płótnie, przedstawiający Opiekuna św. Rodziny z Dzieciątkiem Jezus na rękach. Obraz pozostaje dotychczas nie rozpoznany; nie znamy ani nazwiska twórcy, ani fundatora, którego herb – Leliwa widnieje u stóp świętego. W 1747 r. obraz ołtarzowy był ozdobiony srebrną sukienką, która – niestety – nie zachowała się do naszych czasów. W strefie górnej znajduje się wizerunek świętych Piotra i Pawła. Ponad kolumnami umieszczono rzeźby św. Wojciecha i Stanisława, a w zwieńczeniu rzeźbę nieokreślonego świętego z otwartą księgą w dłoniach i z kapeluszem na plecach.  

Barokowy ołtarz Chrystusa Ukrzyżowanego umieszczony jest w nawie bocznej. Jest on typu architektonicznego, drewniany, polichromowany, złocony i srebrzony, jednoosiowy i jednosferowy ze zwieńczeniem. W polu środkowym ujęta w szeroką, profilowaną ramę, znajduje się XVII wieczna figura Jezusa na krzyżu rzeźbiona w drewnie lipowym. Tło dla rzeźby stanowi czerwony aksamit. W kompozycję nastawy, zwieńczonej odcinkami przerwanego tympanonu, włączono koliste okno z witrażem przedstawiającym Chrystusa – Baranka z Apokalipsy stojącego na księdze, znajdujące się w ścianie za ołtarzem.

Obok tego ołtarza znajduje się chrzcielnica kielichowa z czarnego marmuru dębickiego. Puklowną tarczę zdobi kartusz z herbem Ogończyk i litery ZO – inicjały zasłużonego proboszcza rusieckiego, ks. Zygmunta Ogonowskiego, zmarłego w 1679 r. Chrzcielnicę tę przypisuje się warsztatowi Zielarskiego.  

W szkole działającej przy parafii, podobnie jak w szkołach kolegiackich, kształcili się klerycy, dlatego też w r. 1621 kard. Bernard Maciejowski podniósł kościół w Ruszczy do godności kolegiaty. Krótko trwał okres największej świetności kościoła i parafii w Ruszczy. Braniccy, niegdyś tak pieczołowicie dbający o świątynię, przenieśli się do swoich siedzib magnackich w Polsce północnej. Księża zaś często zaniedbywali obowiązek rezydowania przy parafii, wskutek czego zarówno świątynia, jak i duszpasterstwo bardzo podupadły. Dlatego też kard. Jan Aleksander Lipski w 1739 r. zlikwidował część funkcji kapłańskich, które nie były wykonywane, przez co kościół utracił miano kolegiaty. Rozbiory Polski spowodowały odłączenie od parafii w Grabiu 4 wsi: Chałupek, Przylasku, Stryjowa, Woli, które przyłączono do parafii rusieckiej. Podobnie stało się z dawniej należącym do parafii luborzyckiej Dojazdowem.) Na przełomie XVIII/XIX w. założono nowy cmentarz parafialny.

Na początku XIX w. wieś przeszła w ręce Badenich, a następnie Popielów. Po ostatnich właścicielach Ruszczy zachował się neorenesansowy pałac (bardzo mocno zdewastowany) z 2. poł. XIX w., oraz resztki dawnego parku. 

Generalnego remontu zawilgoconej i niszczejącej świątyni podjął się dopiero w latach 70 – tych XIX w. ks. proboszcz Romuald Szwarc, przy wsparciu wybitnego odnowiciela zabytków, konserwatywnego polityka i dziedzica Ruszczy Pawła Chościak – Popiela, którego ojca, Konstantego, upamiętnia wmurowana w południową ścianę prezbiterium cynowa tablica. Kolejnego gruntownego odnowienia kościoła podjął się po I Wojnie światowej ks. Leon Katana, który wzniósł nową zakrystię, zbudował nowy chór organowy, nadbudował wieżę. W dziele tym wspierała go patronka kościoła Zofia Popielówna, która ufundowała w Ruszczy szkołę ludową. W 1918 r. świątynię nawiedził wizytator apostolski na Polskę, bp Achilles Ratti, późniejszy nuncjusz apostolski w Polsce, kardynał, i papież Pius XI. Gdy został wybrany na stolicę piotrową w 1922 r., w południową ścianę prezbiterium wmurowano tablicę upamiętniającą jego pobyt w rusieckim kościele.

Po II Wojnie Światowej wielokrotnie dokonywano w kościele różnych napraw i przeróbek. Wstrząsy spowodowane przez prace strzałowe na pobliskiej hałdzie spowodowały widoczne do dziś spękania kościoła. W latach 2000 – 2010 kościół przeszedł gruntowną konserwację, która przywraca mu jego pierwotny blask. Prace te finansowane są przez tutejszych parafian oraz Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa.